Er is waarschijnlijk niemand die nog nooit van de Titanic gehoord heeft. Iedereen weet dat dat een passagiersschip was, wat er met dat schip gebeurd is en hoe dat ging. Vandaag de dag kennen de meeste mensen deze ramp omdat ze ooit de speelfilm erover gezien hebben. In de jaren vlak na de ramp was dat niet zo. Films bestonden al wel maar in die tijd waren ze nog geluidloos en lange speelfilms waren er nog niet. Je kreeg het nieuws over de ramp dus te horen zodra het in de kranten verscheen. Het zou hooguit kunnen dat er een soort filmjournaal in de bioscopen werd getoond. Zoals met veel rampen en ongelukken kwamen er echter wel liederen over het ongeluk uit. Zo ook bij de ramp met de Titanic.
Ik heb het hele verhaal over de ramp uitgezocht en zal het hier puntsgewijs beschrijven.
Inleiding:
De Titanic was een gloednieuw Brits passagiersschip dat op 10 april 1912 voor zijn eerste reis vanuit Southampton naar New York vertrok. Het schip stond bekend als het grootste en meest luxueuze passagiersschip van zijn tijd. De Titanic werd door velen vanwege de moderne technologie en veiligheidssystemen als “onzinkbaar” beschouwd. Met een lengte van ongeveer 269 meter en een breedte van 28 meter was het voor die tijd dan ook een technisch hoogstandje. Bij deze eerste reis waren naar schatting 2208 mensen aan boord: passagiers en bemanningsleden. Gedetailleerde passagierslijsten waren er niet. Vermoedelijk was vooral de administratie van de passagiers in de derde klasse niet goed.
Het ontwerp en de bouw:
De Titanic werd in opdracht van de rederij White Star Line gebouwd door de scheepswerf Harland and Wolff in Belfast. Het schip was ontworpen door scheepsarchitect Thomas Andrews en had negen dekken. Aan boord waren luxe voorzieningen zoals een zwembad, een fitnessruimte, luxe eetzalen en weelderig ingerichte hutten voor eersteklaspassagiers. Er was plaats voor ongeveer 2200 mensen, verdeeld over drie klassen. Bij de eerste klas kregen de rijkste passagiers ongekende luxe. Ook de tweede klas was comfortabel, maar minder rijk uitgerust. De voorzieningen bij de derde klas waren eenvoudig. Deze klasse was bedoeld voor emigranten en minder welgestelde mensen.
Een belangrijk punt van trots was de zogenaamde “onverwoestbaarheid”. De romp was opgedeeld in 16 waterdichte compartimenten die bij lekkage afgesloten konden worden. Hoewel het schip hierdoor als bijzonder veilig werd beschouwd reikten de scheidingswanden niet tot aan het dek maar slechts tot een bepaald niveau. Iets dat later cruciaal zou blijken.
De reis:
Na de afvaart uit Southampton maakte de Titanic tussenstops in Cherbourg en in Queenstown (vanaf 1920: Cobh) in Ierland. Daar stapten meer passagiers op. Vervolgens zette het schip koers over de Atlantische Oceaan richting New York.
De ervaren Kapitein Edward Smith had de leiding. De passagierslijst was zeer divers. In de eerste klas bevonden zich rijke industriëlen, zakenmensen en aristocraten. In de derde klas waren honderden emigranten die een nieuw leven in de Verenigde Staten zochten.
De aanvaring met de ijsberg:
Aan het eind van de avond op 14 april 1912 voer de Titanic door een gebied waar ijsbergen waren gezien. Hoewel meerdere waarschuwingen van andere schepen waren ontvangen, werden koers en snelheid nauwelijks gewijzigd. Het schip voer met een snelheid van ongeveer 22 knopen (circa 41 km/u).
Om scheepstijd 23:40 werd een ijsberg dichtbij opgemerkt. Het roer werd daarop hard naar bakboord (links) gedraaid en de motoren werden op achteruit gezet, maar een botsing kon niet worden voorkomen. De snelheid van het schip was te groot om op tijd weg te kunnen draaien. De ijsberg schampte langs de stuurboordzijde (rechts) en veroorzaakte een reeks scheuren onder de waterlijn.
Vijf compartimenten begonnen vrijwel direct vol met water te lopen. Omdat het ontwerp slechts bestand was tegen het vollopen van vier compartimenten, stond dus in feite gelijk vast dat het schip zou zinken.
Het schip begon langzaam naar voren te hellen en zonk steeds dieper.
De evacuatie:
De Titanic had 20 reddingsboten aan boord, genoeg voor ongeveer 1178 mensen, terwijl er bijna het dubbele aan boord aanwezig waren. Dit was conform de toen geldende maritieme voorschriften, die het aantal reddingsboten afstemden op het tonnage van een schip, niet op het aantal passagiers.
Kapitein Smith gaf opdracht tot evacuatie. Door gebrekkige procedures, verwarring en het geloof dat de Titanic aanvankelijk stabiel was, vertrokken veel boten niet volledig gevuld. Bekend is dat het protocol “vrouwen en kinderen eerst” in veel gevallen redelijk werd gevolgd, vooral in de eerste klas. In de derde klas werd de evacuatie bemoeilijkt door beperkte doorgangen en taalbarrières.
Het zinken:
Naarmate de tijd vorderde, zonk de boeg steeds dieper. Rond 02:18 uur op 15 april brak het schip in tweeën. Het voorschip verdween snel onder water, gevolgd door het achterschip, dat kort overeind stond voordat het ook verdween.
Om 02:20 uur was de Titanic volledig gezonken.
Redding en slachtoffers:
Op dat moment bevonden zich honderden mensen in het ijskoude water van de Atlantische Oceaan. De watertemperatuur was rond de -2 °C, waardoor de meeste slachtoffers al vrij snel door onderkoeling omkwamen.
De RMS Carpathia, een passagiersschip van de Cunard Line, ontving de noodsignalen van de Titanic en voer met volle snelheid naar de locatie. Om ongeveer 04:00 uur arriveerde de Carpathia en begon overlevenden op te nemen uit de reddingsboten.
In totaal werden 705 mensen gered. Er kwamen ongeveer 1.500 mensen om het leven en de ramp was een van de dodelijkste scheepsrampen in vredestijd.
Nasleep:
Het zinken van de Titanic leidde tot een wereldwijde schokgolf. Direct na de ramp werden er zowel in de Verenigde Staten als in Engeland onderzoeken ingesteld. Enkele belangrijke uitkomsten waren:
De voorschriften voor reddingsboten moesten aangepast worden, zodat er voor alle passagiers en bemanning voldoende plaats zou zijn.
Er werden strengere regels ingevoerd voor de bemanningstraining en evacuatie-oefeningen.
Het International Convention for the Safety of Life at Sea (SOLAS) werd in 1914 opgesteld en geldt tot op de dag van vandaag als de basis voor maritieme veiligheid.
Wrak:
Het wrak van de Titanic bleef jarenlang onvindbaar. Pas in 1985 werd het ontdekt door een expeditie onder leiding van Robert Ballard en Jean-Louis Michel. Het schip ligt op bijna 4000 meter diepte in de noordelijke Atlantische Oceaan, ongeveer 600 kilometer ten zuiden van Newfoundland. Het wrak is in tweeën gebroken en wordt langzaam verder aangetast door corrosie en bacteriën.
Conclusie:
De Titanic symboliseert tot op heden zowel de vooruitgang als de kwetsbaarheid van menselijke techniek. Het schip werd gezien als een triomf van de moderne scheepsbouw, maar de ramp toonde de gevolgen van overschatting, onvoldoende veiligheidsvoorzieningen en gebrekkige voorzorgsmaatregelen.
Met zijn dramatische verhaal, de sociale contrasten aan boord, en de vele persoonlijke tragedies blijft de Titanic een van de meest besproken scheepsrampen in de geschiedenis.
Helaas gebeuren er tot op de dag van vandaag ongelukken en rampen als gevolg van nalatigheid, kostenbesparing en menselijk falen.
Culturele impact:
Het verhaal van de Titanic spreekt al ruim 100 jaar tot de verbeelding. Boeken, documentaires en films (met als bekendste de natuurlijk “Titanic” uit 1997) houden de herinnering levend. De ramp herinnert ons aan de kwetsbaarheid en overmoed van de mens, zelfs in tijden van technologische vooruitgang.
Muziek:
Gedurende de afgelopen 100 jaar zijn er ontzettend veel liederen die over de ramp met de Titanic verschenen. Het is onmogelijk een complete lijst te maken, dus ik plaats hier een bloemlezing waarbij ik bij allemaal een link plaats. In sommige gevallen sluit ik de clip in.
Ernest Stoneman – The Titanic (1924)
De tekst “It was sad when that great ship went down” komt vaker voor in die periode. Waarschijnlijk stamt dit stukje tekst al van vlak na de ramp.
.
Vernon Dalhart – The Sinking of the Titanic (1925)
Hij maakte een stuk of vier liederen over de Titanic
Klik hier
William & Versey Smith – When That Great Ship Went Down (1927)
Klik hier
Blind Willie Johnson – God Moves On the Water (1929)
Heel mooi gospel-blues nummer dat het zinken van de Titanic beschrijft en de dood van de opvarenden na de botsing met een ijsberg.
.
Hi Henry Brown – Titanic Blues (1933)
Klik hier
The Dixon Brothers – Down With The Old Canoe (1938)
Klik hier
Leadbelly – The Titanic (1948)
Klik hier
Mance Lipscombe – God Moves On The Water (The Titanic) (1964)
Een mooie oude stijl waarbij hij met zijn duim de twee bassnaren bespeelt. Door ze niet op de nek te dempen ontstaat er een mooi monotoon basgeluid.
.
Veel verhalen gaan over het orkest op de Titanic. Dit orkest stond onder leiding van Wallace Hartley en bleef naar verluid tot het einde spelen. Het bekendste nummer dat zij volgens overlevenden speelden was:
“Nearer, My God, to Thee” – Een religieus lied dat symbool werd voor moed en berusting. Er zijn discussies of dit echt het laatste lied was, maar het werd een muzikaal symbool van de ramp. Deze clip is opgebouwd uit fragmenten uit de film.
Klik hier
Céline Dion – “My Heart Will Go On” (1997) componist: James Horner
Het iconische themalied van de film Titanic werd een wereldwijde hit en het symbool van de ramp voor een nieuwe generatie.
Klik hier
Bob Dylan – Tempest (2012)
Ook in de 21ste eeuw wordt er nog muziek over de ramp met de Titanic gemaakt. Niemand minder dan Bob Dylan schreef er een ontzettend lang lied over (14 minuten!). Moderne folk waarin Dylan de gebeurtenissen rond het zinken van de Titanic behandelt, met referenties aan echte passagiers (zoals John Jacob Astor) etc.
Klik hier
Johnny Joosse, oktober 2025